Nhóm các nhà khoa học Phân viện Chăn nuôi Nam bộ đã nghiên cứu, xây dựng và triển khai thành công mô hình chăn nuôi bò sữa tiên tiến tại TPHCM. Nhờ đó, năng suất, chất lượng sữa đã được tăng lên, hiệu quả kinh tế cao hơn từ 10-20% và giảm đáng kể ô nhiễm môi trường.

Củ Chi là một huyện ngoại thành của TPHCM, có nhiều thuận lợi cho việc phát triển nông nghiệp mà đặc trưng là chăn nuôi bò sữa và đồng cỏ. Chỉ riêng xã Tân Thông Hội đã có trên 700 hộ chăn nuôi bò sữa với năng suất 37 tấn/ ngày. Tuy nhiên, các hộ chăn nuôi bò sữa nhỏ lẻ, chưa được tiếp cận với trình độ khoa học kỹ thuật tiên tiến, cũng như chưa liên kết được các khâu trong chăn nuôi với nhau để tạo thành một chuỗi giá trị bền vững mà trong đó các sản phẩm chính và phụ của quá trình có thể hỗ trợ tương hỗ với nhau. 

Từ năng suất chăn nuôi thấp, gây ô nhiễm môi trường

Theo khảo sát của nhóm nghiên cứu, công tác nuôi dưỡng bò sữa và bê tơ hiện nay ở Củ Chi chưa đạt yêu cầu, chưa cung cấp đủ nhu cầu dinh dưỡng, nên năng suất sữa thấp, kéo dài khoảng cách lứa đẻ, bê tơ phát triển kém, chậm lên giống và hiệu quả phối giống không cao.

Theo ông Lê Bá Chung, chủ nhiệm dự án, việc không cung cấp đầy đủ thức ăn theo khẩu phần có thể dẫn tới giảm năng suất và chất lượng sữa (đối với bò đang tiết sữa) cũng như giảm tăng trọng (đối với bò tơ tiết sữa). 

Ông chia sẻ, việc áp dụng chương trình, phần mềm tính khẩu phần ăn cho bò sữa thường được sử dụng trong các trang chăn nuôi số lượng lớn  mà chưa được áp dụng cho các hộ chăn nuôi nhỏ lẻ, do chi phí khá cao. Mặt khác, khả năng tiếp cận với trình độ khoa học kỹ thuật của các hộ chăn nuôi này còn thấp, nên chưa đủ khả năng để thực hiện việc tính toán khẩu phần ăn cho bò sữa trên máy tính, dẫn đến việc không đáp ứng đủ theo nhu cầu của bò sữa, hoặc cho ăn dư so với nhu cầu gây lãng phí.

Ngoài ra, công tác quản lý phân chuồng chưa được thực hiện, phần lớn số hộ chăn nuôi chưa có hệ thống biogas, chưa có nơi để phân riêng, phân chuồng được cào ra để cạnh chuồng gây ô nhiễm môi trường và mất vệ sinh khu vực chăn nuôi.

Bắt nguồn từ nhu cầu thực tế của các hộ chăn nuôi bò sữa nhỏ lẻ, mong muốn được tiếp cận, tập huấn các kỹ thuật tiên tiến trong chăn nuôi, Dự án “Xây dựng mô hình chăn nuôi tiên tiến nhằm nâng cao hiệu quả kinh tế và giảm ảnh hưởng đến môi trường trong chăn nuôi bò sữa tại TPHCM” được thực hiện tại các hộ của HTX chăn nuôi bò sữa Tân Thông Hội, huyện Củ Chi. Đây cũng là một trong những mô hình tiêu biểu trong “Chương trình hỗ trợ ứng dụng, chuyển giao tiến bộ KH&CN về nông nghiệp” của Sở KH&CN TPHCM. 

Đến nâng cao hiệu quả kinh tế lên tới 20%    

Sau khi khảo sát, đánh giá hiện trạng chăn nuôi bò sữa ở các nông hộ, dự án đã xây dựng công thức tính lượng thức ăn, hiệu quả kinh tế bằng phần mềm Microsoft Excel. Với công thức tính lượng thức ăn cần cho ăn và lợi nhuận từ những thông tin như tháng vắt sữa, trọng lượng bò, sản lượng sữa, giá của các loại thức ăn…. giúp tránh được tình trạng dư thừa thức ăn hoặc cho ăn không đủ theo nhu cầu sản xuất của bò sữa.

“Từ những loại thức ăn sẵn có, người dân chỉ việc chọn loại thức ăn mà mình sẽ cho ăn trong ngày, phần mềm sẽ cho kết quả là lượng thức ăn cần thiết phải cho ăn để đáp ứng đủ theo từng nhu cầu của mỗi loại bò sữa. Ngoài ra, phần mềm còn tính được lợi nhuận từ giá thành của thức ăn và giá sữa”  – ông Chung nói.

Ngoài hướng dẫn tính toán khẩu phần thức ăn cho hợp lý, dự án còn giúp các hộ dân cải thiện ô nhiễm môi trường và giảm phát thải khí nhà kính nhờ quy trình ủ phân và hệ thống biogas. Hệ thống giảm stress nhiệt (quạt, hệ thống phun sương, …) cho bò cũng được triển khai thực hiện. Nhờ đó, bò không bị stress (lè lưỡi, chảy nhớt, thở mạnh, kém ăn, mệt mỏi) nên lượng sữa vắt được trong ngày không bị giảm đi. 

Ông Chung cho biết, việc thực hiện mô hình đã nâng cao hiệu quả kinh tế cho các hộ chăn nuôi từ 10-20%. Đồng thời, góp phần giảm thiểu ô nhiễm môi trường. Cụ thể, sử dụng phần mềm vào tính khẩu phần ăn, rút ngắn khoảng cách giữa hai lứa đẻ khoảng 46,67 ngày, nên mỗi hộ dân đã tiết kiệm tiền thức ăn được khoảng gần 5.000 đồng/con/ngày. Sử dụng hầm biogas tiết kiệm được 200.000 đồng/tháng (so với nấu gas công nghiệp). Sử dụng hố ủ phân tạo ra nguồn phân bón cho cây trồng, tiết kiệm được khoảng 150.000 đồng/tháng. 

Là một trong những hộ tham gia dự án, bà Nguyễn Thị Điểm cho biết, gia đình bà nuôi gần 10 con bò sữa. Trước đó vào buổi trưa bò thường bị stress ảnh hưởng đến năng suất sữa. Sau khi có mô hình, bò không còn bị stress, cho lượng sữa ổn định, năng suất tăng khoảng 10 kg/ngày. “Hiện tại gia đình tôi thu hoạch được khoảng 150 kg sữa/ngày, giá thu mua của hợp tác xã là từ 11-12.000 đồng/kg sữa. Biogas dùng cho nấu nướng cũng thừa lượng gas, không dùng hết, nên tiết kiệm được chi phí khá nhiều” – bà Điểm vui mừng chia sẻ. Tương tự, hộ gia đình ông Nguyễn Ngọc Ẩn cũng nuôi gần 20 bò, mỗi ngày khoảng 100 kg sữa, thu nhập vào khoảng 12 triệu đồng/10 ngày, tốt hơn trước khi có mô hình.

Góp phần giảm thiểu ô nhiễm môi trường

Ngoài hiệu quả kinh tế thu được như trên, các mô hình thử nghiệm còn thu gom chất thải rắn để bán tăng thu nhập hoặc bón cho cây trồng làm gia tăng hoặc góp phần cải tạo thành phần dinh dưỡng đất, giảm chất thải, mùi hôi ra môi trường.

Theo ông Chung, việc thực hiện thành công mô hình ngoài mang lại hiệu quả kinh tế, giảm thiểu ô nhiễm môi trường, còn giúp thay đổi nhận thức, phương thức chăn nuôi bò sữa tiên tiến và nâng cao trình độ hiểu biết của người dân về kỹ thuật trong chăn nuôi, sử dụng phế phụ phẩm nông nghiệp.

“Đặc biệt, thành công của dự án là sự lan tỏa tự nhiên về nhận thức của người chăn nuôi bò sữa gắn với bảo vệ môi trường (hệ thống biogas) đã và đang được người chăn nuôi bò sữa hưởng ứng” – ông Chung cho biết. 

Theo ông Ngô Phúc Nhận, Trưởng ban Kiểm soát HTX chăn nuôi bò sữa Tân Thông Hội), HTX đang phối hợp với Trung tâm Khuyến nông TPHCM để hỗ trợ nhân rộng mô hình nói trên. Với tổng chi phí để ứng dụng mô hình này khoảng 20 triệu đồng, người dân đăng ký tham gia sẽ được hỗ trợ 50%. 

Ông Chung kiến nghị, dự án cần được tiếp tục hỗ trợ kinh phí để nhân rộng, phát triển mô hình và tập huấn kỹ thuật cho người chăn nuôi bò sữa. Ngoài ra, cần tăng cường công tác quản lý giống, có giải pháp cụ thể về quản lý và phân công cán bộ chuyên trách, kiểm tra lại toàn bộ qui trình chăn nuôi, xây dựng và cân đối khẩu phần ăn cho bò. Đồng thời, nên đẩy mạnh trồng cỏ từ đất vườn, đất canh tác lúa hiệu quả thấp và tận dụng nguồn phế phụ phẩm nông nghiệp để làm thức ăn cho bò. 

Kim Anh